Javaanse Coconut Dipper Gebruiken: Van Bruiloft tot Geesten Oproepen

door Aris Masruri Harahap

Geschreven door Aris Masruri Harahap exclusief voor Le Bel Objet

(vertaling van het engels naar het nederlands)

In de Javaanse cultuur is er één ceremonie die een dag voor een bruiloft wordt uitgevoerd. De ceremonie staat bekend als siraman. De term is van het Javaanse woord "siram" wat opspattend water of baden betekent. De ceremonie vindt plaats in het eigen huis van de bruid en bruidegom. Dat betekent dat de bruid haar siraman in haar eigen huis heeft en alsook bruidegom in zijn eigen huis. Tijdens de ceremonie gieten de ouders van de bruid en bruidegom water op hun lichaam met behulp van een lepel gemaakt van kokosnoot.

Baden in het dagelijks leven wordt gedaan zodat mensen schoon worden, alle vuil op het lichaam wordt weggespoeld door water en zeep. De essentie van Siraman in de traditionele Javaanse huwelijksceremonie is echter niet alleen het lichaam maar ook om de ziel te reinigen. Het is om onszelf te reinigen van zonden en slechte eigenschappen voordat de bruiloft plaatsvindt. Het is ook bedoeld om alle afleidingen op te ruimen die kunnen optreden tijdens de plechtigheid van een huwelijk op de huwelijksdag. Volgens Pringgawidagda (2006) kan siraman in het Javaans ook 'zuiveren' betekenen. Elke stap in de siraman-ceremonie kan worden geïnterpreteerd als een poging tot zuivering voordat de bruiloft de volgende dag plaatsvindt. Daarom kunnen de bruid en bruidegom een nieuw leven beginnen in een schone en heilige staat (Irmawati, 2013). Het bad is slechts een symbolisch ritueel dat bedoeld is zodat de bruid en bruidegom spiritueel rein worden en ieder een zuiver hart heeft bij hun huwelijk (Hariwijaya, 2004).

Volgens Astuti en Marvelia (2019) is het siramanritueel ontstaan vanuit een traditie in het Kediri-koninkrijk. Het begon toen Dewi Chandrakirana, de vrouw van een kroonprins van het koninkrijk, namelijk Prins Panji Asmarabangun, werd ontvoerd door zijn vijand. De troepen van de prins waren dag en nacht naar haar op zoek. Om een lang verhaal kort te maken, ze vonden eindelijk Chandrakirana. Helaas voor haar werd ze niet geaccepteerd door haar eigen man omdat hij dacht dat ze "onheilig" was geworden. Het was pas nadat een ouderling van het koninkrijk Chandrakirana had geadviseerd om te baden met water uit zeven verschillende bronnen die waren vermengd met setamanbloem; dat de prins geloofde dat ze nog steeds heilig was.

Het proces van het siramanritueel omvat verschillende fasen, beginnend bij het bepalen van de plaats waar het ritueel wordt gehouden, wie het water op hun lichaam giet, het aantal mensen dat aan het ritueel deelneemt, het voorbereiden van gereedschappen en offergaven voor het siramanritueel, enz. Het ritueel kan worden gedaan in de tuin van het huis van de toekomstige bruidegom of bruid en de plaats van het Siraman-ritueel moet naar het oosten gericht zijn, zodat het wordt blootgesteld aan het zonlicht.

Een lepel gemaakt van kokosnoot is een van de belangrijkste dingen om voor te bereiden en mag natuurlijk niet ontbreken. Hij kan niet worden vervangen door een lepel die is gemaakt van andere elementen, zoals plastic of ijzer. Het moet gemaakt zijn van kokosnoot omdat het een symbolische betekenis heeft voor het ritueel. De kokosnoot dipper staat bekend als siwur in de Javaanse taal. De term siwur is een afkorting van nek isi ora ngawur, wat betekent dat indien je verstandig bent, je geen onzin kunt zeggen of niet arrogant kunt zijn. Siwur bestaat uit drie delen namelijk kokosnootschalen, een stuk hout en knopen. Daarnaast symboliseert het ook dat mensen als een kokospalm zouden moeten zijn in termen van zijn voordelen en voordelen voor anderen. Alle delen van de kokospalm, van de wortels tot de bladeren, zijn nuttig voor de mens (Rokhim, 2013). Het gebruik van kokosnootschalen leert Javanen dicht bij de natuur te zijn, zodat de maker zijn zegen zal geven (Astuti & Marvelia, 2019).

Naast het gebruik ervan in het siramanritueel voor een trouwdag, wordt siwur ook gebruikt in andere belangrijke omstandigheden in de Javaanse cultuur. Siwur wordt ook gebruikt in siraman voor een zwangere vrouw, bekend als mitoni, die wordt gehouden nadat de zwangerschap zeven maanden oud is. De term mitoni komt van het woord pitu in het Javaans, wat zeven betekent. Het siraman-ritueel in mitoni wordt gedaan door zeven vrouwen die het meest worden gerespecteerd met behulp van siwur. Het gebruikte water is afkomstig uit zeven verschillende bronnen die vervolgens worden gemengd met zeven verschillende soorten bloemen (Suliyati, 2017). Nummer zeven heeft een symbolische betekenis in de Javaanse cultuur en daarom verschijnt het in veel culturele ceremonies. Zeven is in het Javaans pitu, waarvan wordt aangenomen dat het een afkorting is van pitulungan, wat hulp of hulp vragen betekent (Irmawati, 2013). Daarom vertegenwoordigt het gebruik van het getal zeven in alle rituelen een gebed tot God dat mensen die de gebeurtenis houden om hulp vragen. Siwur wordt ook gebruikt om mensen te wassen die zijn overleden (Siwur, 2010). Het gebruik van siwur bij deze belangrijke evenementen toont zijn betekenis in de Javaanse cultuur. Het verschijnt in drie gebeurtenissen die volgens de Javaanse cultuur als de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van de mens worden beschouwd: huwelijk, zwangerschap als het begin van het menselijk leven en de dood als het einde van de reis van een mens op aarde. Een van de unieke kenmerken van de Javaanse cultuur is het overvloedige gebruik van symbolen om ideeën of kwaliteiten weer te geven (Irmawati, 2013). Symboliek in nummer zeven en siwur in siraman-ritueel zijn slechts twee voorbeelden uit vele.

Van Javanen is bekend dat ze sterk geloven in bovennatuurlijke dingen en dit is te zien in verschillende praktijken, ook in hun traditionele ceremonies. Siwur of kokosnoot dipper komt in dit geval voor in een behoorlijk aantal ceremonies of rituelen. Siwur wordt ook gebruikt in de oude traditie die roept om het bovennatuurlijk wezen of om een geest aanwezig te zijn in een pop. De traditie staat bekend als Nini Thowong of Nini Thowok. In Panjangrejo Village, Bantul Regency, wordt de oude traditie nog steeds in ere gehouden door de mensen daar. Om de pop te maken, gebruiken mensen siwur die is verkleed als een vrouw die kebaya draagt (traditionele kleding voor vrouwen). De kokosnootschaal fungeert als het hoofd van de pop. Bladeren en bloemen van de begraafplaats worden gebruikt om het haar en de make-up van de pop te zijn. Volgens Hartono Hangno, een Javaanse cultuuronderzoeker van de Cahaya Nusantara Foundation (YANTA), Yogyakarta, denken de mensen dat wanneer de pop al bezeten is, het de genezing van de zieken kan doorvertellen (in Ige, 2019).

Referenties 

Astuti, H., & Marvelia, A. P. (2019). Makna Simbol Ritual Siraman Pernikahan Adat Jawa Tengah (Analisis Interaksional Simbolik Pada Ritual Siraman Pernikahan Adat Jawa Tengah). Komunikologi, 16(1), 38-47. Hariwijaya. (2004). Cara Penyelenggaraan Perkawinan Adat Jawa. Yogyakarta: Hanggar Kreator. Ige, E. P. (2019, September 13). Nini Thowong, Tarian Mistis Boneka Gayung. Retrieved January 11, 2021, from liputan6.com: https://www.liputan6.com/regional/read/4061601/nini-thowong-tarian-mistis-boneka-gayung Irmawati, W. (2013). Makna Simbolik Upacara Siraman Pengantin Adat Jawa. Walisongo: Jurnal Penelitian Sosial Keagamaan, 21(2), 309-330. Pringgawidagda, S. (2006). Tata Upacara dan Wicara Pengantin Gaya Yogyakarta. Yogyakarta: Kanisius. Rokhim, M. N. (2013). Unsur Religi dalam Tradisi Nguras Enceh di Makam Raja-Raja Imogiri. Undergraduate Thesis, Universitas Negeri Yogyakarta. Siwur (Nek isi ora ngawur). (2010, March 1). Retrieved January 11, 2021, from Wisata Sejarah Indonesia: https://wisatasejarah.wordpress.com/2010/03/01/siwur-nek-isi-ora-ngawur/ Suliyati, T. (2017). Upacara Tradisi Masa Kehamilan dalam Masyarakat Jawa. Sabda: Jurnal Kajian Kebudayaan, 7(1).

Ook in Verhalen en Tradities van ...